“නිදහස් මෘදුකාංග” යන්න ඇසූ පමනින් ඔබේ මනස දෙලොවක අතරමං වේද? නැති නම් ලෝක කිහිපයක?.අද සිට සියලු දුර්මතයන් අමතක කර දමන්න මෙය කියවන්න.

විවෘත කේත මෘදුකාංග යන්න බොහෝ අය බොහෝ විට නිදහස් මෘදුකාංග සමග පටලවා ගනී. නමුත් විවෘත කේත මෘදුකාංග සහ නිදහස් මෘදුකාංග යන්න හාත්පසින් වෙනස් මතෘකා දෙකකි.
රිචඩ් එම් ස්ටෝල්මන් 80 දශකයේ මුල් භාගයේ ග්නූ ව්‍යාපෘතිය ඇරඹීමත් සමග නිදහස් මෘදුකාංග යන්න කරලියට පැමිනුණි. ඔහුගේ වෑයම වූයේ සම්පූර්ණයෙන්ම නිදහස් මෙහෙයුම් පද්ධතියක් නිරමාණය කිරීමයි. එය
යුනික්ස් මෙහෙයුම් පද්ධතියේ ආරට යමින් නිර්මාණය වීය. GNU යන්නෙහි අරුත Gnu is Not Unix හෙවත් ග්නූ යනු යුනික්ස් නොවේ යන්නයි. මේ සමගම එලි දැක්වුනු GPL(General Public Licence) යන්න
නිදහස් මෘදුකාංග ආවරණය සඳහා හඳුන්වා දෙන ලදී.

නිදහස් මෘදුකාංගයක තිබිය යුතු ගුණාංග 4කි.
Freedom 0 : The freedom to run the program a you wish.
නිදහස 0: වැඩසටහන කැමති පරිදි භාවිත කිරීමේ නිදහස.
Freedom 1 : The freedom to study the source code and changing it to do what you wish.
නිදහස 0: ප්‍රභව කේතය අධ්‍යයනයට සහ වෙනස් කිරීමට නිදහස.
Freedom 2 : The freedom to make copies and to distribute to the others.
නිදහස 0: මෘදුකාංගය පිටපත් කිරීමේ සහ අන් අයට ලබා දීමේ නිදහස.
Freedom 3 : The freedom to publish or, more generally, distribute modified versions.
නිදහස 0: වෙනස් කරන ලද මෘදුකාංග පිටපත් බෙදා හැරීමේ නිදහස

කිසියම් මෘදුකාංගයක් නිදහස් මෘදුකාංගයක් වීමට ඉහත සියලු ලක්ෂණ දැරිය යුතුය.

විවෘත කේත මෘදුකාංග යන්න ලෝකයට බිහි වූයේ 1998 දීය. බෲස් පෙරන්ස් සහ එරික් එස් රේමන් මූලිකත්වයෙන් මෙය ඇරඹුනේ Netscape communicator විවෘත කේත මෘදුකාංගයක් බවට පත් කරමිනි.
කෙසේ වෙතත් මේ වන විට විවෘත කේත මෘදුකාංග ඉතා ජනප්‍රිය වී ඇත. එම නිසා මේ දෙක අතර මැද මාවතක් තෝරා ගනිමින් ඒ දෙක පිළිබඳවම කතිකා කිරීමේ පහසුවට “නිදහස් හා විවෘත කේත මෘදුකාංග”
යන යෙදුම අද අපි “සිංහලෙන් ෆොස්” තුළ භාවිත කරමු.

මවුන්ට් කරන එක ප්‍රෂ්ණයක් වෙලා තිබුනද?, මවුන්ට් කරන්න ගිහින් ග්නූ/ලිනුක්ස් තිත්ත උනාද?, “මවුන්ට් නං ඕන්නෑ”ද? ඔය ඔක්කොටම බේත මං ගෙනාවා.

නිකම්ම නිකං මවුන්ට් කරන්න…
mount /path_to_device /path_to_directory

උදා: mount /dev/hda1 /media/hda1

මෙහි /dev/hda1 යනු උපාංගයේ පෙතයි(path). SATA දෘඩ තැටි හෝ USB Flash ධාවක සඳහා මෙය sda0,sda1…,sdb1,sdb3 ආදී වශයෙන් පැවතිය හැක.
CD-ROM ධාවක සඳහා cdrom0.. ආදී ලෙසද පැවතිය හැක. මෙම අංකනය ඔබ අධ්‍යයනය කළ යුතුය.
මේ පිළිබඳ අදහසක් ලබා ගැනීමට cat /etc/fstab යන්න විධාන රේඛාවේ සටහන් කර බලන්න.

මෙහි /media/hda1 යනු මවුන්ට් වන ස්ථානයයි. එය විවිධ ලිනක්ස් මෙහෙයුම් පද්ධති අනුව් වෙනස් විය හැක. ඔබට අවශ්‍ය නම් ඔබට කැමතී කවරයක(folder) පෙත මීට ලබා දිය හැක.

අන්මවුන්ට් කරන්න…
unmount /path/to/device

මෙහි /path/to/device යනු උපාංගයට පෙතයි.

ලිවීමේ හැකියාව සමග නැවත මවුන්ට් කිරීමට…
mount -o rw,remount /path_to_device

මෙය කිරීමට සිදු වන අවස්ථාද කලාතුරකින් හෝ එළඹේ.

.iso ගොනුවක් මවුන්ට් කිරීම…
mount -t iso9660 -o loop /path_to.iso /path_to_directory
mount -t iso9660 -o ro,loop=/dev/loop0 /path_to.iso /path_to_directory

මෙහි /path_to.iso යනු ඔබට මවුන්ට් කිරීමට අවශ්‍ය .iso ගොනුවේ පෙතයි. /path_to_directory යනු ඔබට එය මවුන්ට් කිරීමට අවශ්‍ය කවරයයි.
ඉහත දෙවනුව් දක්වා අති විධානයෙන් ලිවීමේ හැකියාව නොමැතිව මවුන්ට් කළ හැක.

ලිනක්ස් හිදී ඔබට .iso ගොනු බොහොමයක් භාවිත කිරීමට සිදු වනු ඇත. එනිසා මෙය ප්‍රගුණ කරන්න.

ඔබ සතු CD/DVD මගින් .iso ගොනු සාදා ගන්නා අයුරු පසුව කියා දෙන්නම්.
එතෙක් ඔබේ මතකයට…Chanux හොර වෙදෙක් නෙමෙයි….

root භාවය ලබා ගැනීමෙදී ඔහුගේ මුර පදය (password), users කිහිප දෙනෙකු අතර හුවමාරු කර ගැනීම, ආරක්ෂාව අතින්නම් එතරම හොඳ නෑ. මන්ද වරදක් සිදුවූ විට එය කා අතින් සිදුවුනාද, කා අතින් පාවා දීමක් සිදුවුනාද කියන්න නිගමණය කිරීම අපහසු බැවෙන්.

මේනිසා දැන් දැන්, නූතන ග්නූ/ලිනක්ස් බෙදාහරින්නෙො su වෙනුවට, sudo යොදා ගනිමින් සිටිනවා.

su මෙන් නොව sudo භාවිතයේදී පදු මුර පදයක් වෙනුවට, තමන්ගේම මුර පදය (user’s own password) යොදා ගැනීමෙන් root භාවය ලබා ගත හැක. එහෙත් ඕනෑම කෙන්කුට තමන්ගේ මුර පදය යොදා root වෙන්න දුන්නොත් ඊටත් වඩා ප්‍රශ්න මතු විය හැකි නිසා එය වෙශේෂිත ක්‍රමයකට කළ යුතුය. පහත දැක්වෙන්නේ එවන් ක්‍රමයකි. මෙය එක්තරා ක්‍රමයක් පමනයි.

මුලින් අපි admin නැමති group එකක් එකතු කරමු
# group add admin

දැන් bud නැමති user ව admin group එකට ඇතුලත් කරමු
# gpasswd -a bud admin

මෙය තමයි වැදගත් දේ. එනම් sudo කළ හැකි අය කියන ආකරය.

#visudo

%admin  ALL=(ALL) ALL

මෙයින් කියවන්නේ admin group එකෙ සිටින අයට ඕනෑම විධානයක්, ඕනෑම host(සවරයක) එකක ඕනෑම user කෙනෙක් ලෙස දිවිය හැකි බවයි.

මෙමගින් අපට වඩා සිරක්‍ෂිතව root භාවය අවශ්‍ය අයට ලබා දිය හැක.